Allt sem gengur á

Velti mikið fyrir mér tímasetningum þessa dagana. Hvers vegna sífellt fleiri hugrakkar konur stíga fram og svipta hulunni af bitrum veruleika kvenfyrirlitningar og kynferðisofbeldis? Heyrði líka utan að mér í útvarpi viðtal við fagmanneskju sem velti því fyrir sér hvort mikil fjölgun mála er vörðuðu ofbeldi og/eða vanrækslu í garð barna væri tilkomin vegna fjölgunar þessara mála eða aukinnar vitundarvakningar um brotin. Aðdragandinn er auðvitað langur, ótal konur ruddu brautina og aðrir fylgdu í kjölfarið. En engum ætti að blandast hugur um að nú er eitthvað að gerast, það er eins og sprenging hafi orðið í umræðunni. Þótt ekki sé hægt annað en verða döpur þegar slíkur sannleikur kemur í ljós, þá er þessi umræða líka öðrum þræði sterk og fyrir suma jafnvel frelsandi. Svo margar sem hafa þagað þurfa ekki lengur að gera það. Því miður fá þær sem nú ryðja nýjum björgum úr brautinni yfir sig illsku líka, en fyrst og fremst stuðning.

Þögn og þöggun er oft vegna þess að einhver, stundum allir, eru sammála því að vera ekki að hrófla við hinu fullkomna samfélagi, hinni fullkomnu fjölskyldu, hinu fullkomna landsliði eða einhverju svipuðu. Sumt af því sem verið er að afhjúpa núna gerðist ekki endilega í gær, ekki í fyrradag, heldur fyrr, stundum miklu fyrr. Það hafa margir upplifað rask í tilverunni á undanförnum misserum. Sorgleg dauðsföll, erfið, langvinn veikindi herja á marga. Það að treysta ekki náttúrunni lengur þegar öfgar koma í ljós er sífellt algengara. Þótt við eigum lítið og krúttlegt eldgos í grennd við helstu þéttbýlisstaði, þá kom það í kjölfar erfiðs jarðskjálftatímabils og eflaust fleiri en ég sem rifjuðu upp orð Seyðfirðings eftir hamfaraskriðurnar rétt fyrir jólin: Ég treysti ekki fjallinu lengur.

Undir þessum kringumstæðum er þöggun og afneitun, sem oft er nærð af utanaðkomandi aðilum, erfiðari en áður. Það er ekki lengur hægt að segja: Svona ,,getur“ ekki gerst. Hann Lilli frændi er góður maður og gæti ekki hafa gert þetta. Hann Xman er svo góð fyrirmynd að þetta hlýtur að vera einhver misskilningur. Það er ekki verið að raska besta heimi allra heima lengur, rjúfa bestu fjölskyldubönd allra fjölskyldubanda. Fáir (en ekki engir) eru svo skyni skroppnir að átta sig ekki á að allt getur gerst og hefur gerst. Sumt er gott, annað mjög vont.

Það sem er að gerast hér á landi má allt eins yfirfæra á umrótið í heiminum, öfgar bæði í stjórnarfari, viðhorfum og viðbrögðum náttúruaflanna við áorðnum og yfirvofandi loftslagsbreytingum. Sú umræða er miklu stærri, afneitunin sums staðar miklu rótgrónari, þögn og þöggun enn meiri en við þekkjum af eigin raun.

Hugmyndasmiðir anarkista fyrri tíma köstuðu fram þeirri hugmynd að þörfin fyrir að eyðileggja væri jafnframt skapandi kraftur (Bakúnín og fylgismenn hans). Ekki treysti ég mér til að giska á hvað þeim fyndist um þær aðstæður sem nú hafa skapast eða afhjúpast. Hvort þeim tækist að halda í þá grimmilegu bjartsýni sem mér finnst felast í þessari hugmyndafræði veit ég einfaldlega ekki.